Ovaj tekst je proistekao iz diplomskog rada koji je baziran na studentskom istraživanju prezentovanom na Studentskom kongresu biomedicinskih nauka, Srebrno Jezero, Srbija 2016 i na dva međunarodna studentska kongresa, od kojih je na Evropskom studentskom kongresu ušao među 60 najboljih projekata (European students conference charite 28. September – 1
October, Berlin 2016) a na Globalnoj studentskoj konferenciji osvojio prvu nagradu. (Global students conference 20 – 23 October, Belgrade 2016). Takođe, rezultati ovog istraživanja prezentovani su i na Svetskom stomatološkom kongresu ( FDI Annual World Dental Congress, Poznan 2016). 

Izbeljivanje zuba kao najmanje invazivna a u isto vreme najefikasnija metoda i dalje intrigira brojne istraživače koji ispituju različite aspekte kako bi se otklonile eventualne nedoumice i sumnje koje prate ovaj postupak.

Od 1989. godine kada su Hejvud i Hejman prvi put publikovali primenu kućno-noćne tehnike beljenja vitalnih zuba u individualno napravljenim nosačima, do danas razvile su se brojne tehnike kojima se zubi mogu izbeliti na efikasniji i brži način. Budući da su depulpisani (avitalni) zubi najčešće izloženi traumi a zbog svoje lokalizacije estetski najuočljiviji, potreba za njihovim izbeljivanjem podjednako je učestala kao i izbeljivanje vitalnih zuba. Depulpisani zubi se izbeljuju u ambulantnim (ordinacijskim) uslovima, primenom gelova visokih koncentracija vodonik peroksida koji se najčešće aktiviraju pomoću LED lampe, diodnim laserima i hemijski, čime se postižu bolji rezultati.

Kompozitni materijali kojima se nakon primenjene terapije zatvara pulpna komora i rekonstruiše krunica zuba, ostvaruju vezu sa gleđi i dentinom na specifičan način, i svaka promena u tom sistemu može negativno uticati na jačinu te veze. To dalje dovodi do pojave karijesa, prebojavanja zuba, a samim tim i do neuspeha terapije.

Uticaj materijala koji se koriste u svrhu izbeljivanja zuba na strukturu zubnog tkiva, odnosno na prirodu veze sa restaurativnim materijalima, i dalje je predmet brojnih naučnih istraživanja.

Promene na gleđi objašnjavaju se modifikacijama neorganske strukture, budući da se nakon tretmana vodonik peroksidom smanjuje količina fosfata i kalcijuma u površinskim slojevima gleđnog tkiva. Promene u vezi kompozita i dentina pre svega se odnose na prisustvo zaostalog kiseonika u dentinskim tubulima i kolagenom matriksu, koji onemogućavaju pravilnu polimerizaciju kompozitnog materijala. Ipak, jačina veze kompozita sa izbeljenim gleđnim i dentinskim tkivom ne zavisi samo od kiseonika, već je direktno zavisno i od vremena, pri čemu je smanjenje veze izraženije ako se ispun postavlja neposredno nakon
terapije izbeljivanja. Brojna istraživanja su pokazala da se vremenom jačina veze vraća na prvobitne vrednosti kada se oslobodi zaostali kiseonik, čime se izbegavaju neželjeni efekti. Zbog svega navedenog, od velike je važnosti odrediti jačinu veze izbeljenog dentinskog tkiva sa kompozitom, odnosno da li je period koji proizvođač preporučuje dovoljan za oslobađanje kiseonika i poništavanje negativnog uticaja kiseonika na jačinu veze.

Cilj ovog istraživanja bio je da se ispita uticaj četiri različita sistema za ambulantno beljenje zuba na jačinu veze kompozita sa dentinom.

U studiji je korišćeno četrdeset (40) humanih, intaktnih molara koji su nakon ekstrakcije tretirani natrijum hipohloritom u trajanju od 10 minuta, a nakon toga čuvani u destilovanoj vodi do početka eksperimenta. Zubi su uronjeni korenovima u tvrdi gips do 3 mm ispod gleđno-cementne granice u silikonske kalupe dimanzija 30x15x15mm.

Po vezivanju gipsa, gipsani kalupi su fiksirani u držač linearne dijamantske testere kako bi krunice zuba bile odsečene dijamantskom testerom (IsoMet 4000, Buehler, Dusseldorf, Germany) 1mm apikalnije od ekvatora zuba i kako bi se dobila ravna površina dentina (Slika1).

Slika 1. Sečenje uzoraka i dobijanje ravne površine dentina

Slika 2. Aplikacija gela na bazi 12,2% vodonik peroksida (White Smile, Germany)

Formirano je pet grupa od po osam zuba od čega su četiri grupe bile eksperimentalne a peta kontrolna. Poštujući uputstvo proizvodjača, površine dentina su zatim tretirane različitim sistemima za izbeljivanje zuba na bazi različitih koncentracija vodonik peroksida. Sistemi za izbeljivanje su prikazani u tabeli broj 1.

Tabela 1. Sistemi za ambulantno beljenje zuba

Prva grupa tretirana je gelom na bazi 35% karbamid peroksida (White Smile, Germany) što odgovara koncentraciji od 12,2% vodonik peroksida, u tri seanse od po 60 minuta, u periodu od pet dana (Slika 2). Na dentinsku površinu druge grupe zuba nanet je 32% vodonik peroksid (White Smile Light Whitening, Germany), uz aktivaciju LED lampom (, C-BRIGHT led lampa) tri puta po 20 minuta (Slika 3). Dentinske površine treće grupe zuba tretirane su hemijski aktivirajućim gelom na bazi 40% vodonik peroksida, tri puta po 20 minuta, u jednoj seansi (Slika 4). Za izbeljivanje dentina u četvrtoj grupi korišćen je diodni laser (Biolase ezlase 940). Na površinu zuba prvo je nanet 46% vodonik peroksid (Laser White 20), nakon čega je usledio tretman laserom u trajanju od 10 sekundi, sto je ponovljeno tri puta (Slika 5). Peta, kontrolna grupa, nije tretirana preparatima za izbeljivanje.

Slika 3. LED aktivacija aplikovanog gela na bazi 32% vodonik peroksida

Slika 4. Aplikacija gela na bazi 40% vodonik peroksida

Slika 5. Laserska aktivacija aplikovanog gela na bazi 46% vodonik peroksida

Po završenom tretmanu, zubi su potopljeni u veštačku pljuvačku – Henkov rastvor, u trajanju od sedam dana na temperature od 37°C u vodenom kupatilu, čime su simulirani uslovi koji vladaju u usnoj duplji. Veštačka pljuvačka je menjana svakog dan.
Nakon nedelju dana, na dentin svakog uzorka po uputstvu proizvođača aplikovan je dvofazni totalno-nagrizajući adhezivni sistem sistem (Single Bond Universal TM , 3M ESPE),polimerizovan LED lampom u trajanju od 20s a preko njega mikrohibridni kompozit (Filtek Ultimate TM , 3M ESPE) polimerizovan istom LED lampom u trajanju od 40 sekundi. Kompozit je aplikovan u silikonski kalup dimenzija 3 x 3 mm koji je postavljen upravno na površinu dentina. Koristeći programa Lutron i univerzalni merač sile, 24 sata kasnije izvršeno je merenje jačine veze smicanjem. Brzina kidalice je bila konstantna i iznosila je 1mm/min.
Svaki od uzoraka je bio postavljen tako da se nalazio na sredini univerzalnog merača sile, tako da je upirač bio paralelan sa površinom dentina, a iz profila postavljen do 1mm od spoja kompozita i površine dentina. Jačina sile izražena je u N (Njutn), a zatim je preko formule jačina veze kompozita sa dentinom (σ) izražena u MPa (Megapaskal) (Slika 6).

Slika 6. Postupak smicanja

REZULTATI

Nakon obrade podataka dobijene su srednje vrednosti za jačinu veze kompozita sa dentinom koje su prikazane u tabeli 2 i grafikonu 1. ANOVA i Tukey post hoc test (α = 0,05) nisu pokazali statistički značajne razlike izmedju grupa (r > 0,05).

Tabela 2. Srednje vrednosti jačine veze izražena u MPa

Grafikon 2. Srednje vrednosti jačine veze pet grupa uzoraka kompozita sa dentinom

Ovom studijom obuhvaćene su različitie koncentracija vodonik peroksida koje se najčešće koriste u terapiji izbeljivanja depulpisanih zuba. Odsustvo značajne razlike u jačini veze dentina i kompozita među grupama, potvrđuju da je period koji proizvođač preporučuje da prođe pre postavke ispuna od sedam dana, dovoljan za izbegavanje mogućih nuspojava dejstva vodonik peroksida. U skladu sa ovim rezultatima, terapeutu se može preporučiti da najmanje sedam dana nakon terapije izbeljivanja vodonik peroksidom bilo koje koncentracije ne postavlja kompozitne ispune. Ovaj period je takodje neophodan i za stabilizaciju boje zuba, pa će i estetski efekat biti bolji.

dr sci Tatjana Savić Stanković

dr Marko Živković